De prominente socioloog Zygmunt Bauman stierf maandag 9 december op 91-jarige leeftijd. Daarbij stilstaan op een change management blog vergt uitleg. Die dient tegelijk als eerbetoon. Dat is dan weer een uitnodiging om (weer eens) wat van hem te lezen.

Het is bij Bauman onvermijdelijk vast te stellen dat hij controversieel was, fout zelfs. Dat laatste wordt pijnlijk duidelijk wanneer zijn rol in communistisch Polen aan de orde is. Hij werkte -weliswaar volgens hemzelf vanachter een bureau- mee aan het gewelddadig bestrijden van tegenstanders van het bewind.

De controverse die voor change management relevant is roept hij in zijn werk zelf op. De moderniteit, die volgens Bauman ook industriële vernietiging van mensen tijdens de Holocaust mogelijk maakte, heeft een wereld geschapen waarin bureaucratie het wint van eigen verantwoordelijkheid. Wat daarvoor op het ogenblik in de plaats komt is een wereld waar zekerheden zijn opgelost. De gemaakte wereld werkt weliswaar maar de kosten ervan leggen inmiddels destructief beslag op wat er naast die door mensen gemaakte wereld nog meer is; noem het de Aarde. Hoe om te gaan met de ‘wereld-Aarde’ controverse weten we niet, en blijkt niet met ons bekende -moderne- middelen te achterhalen.

Bauman heeft het over ‘liquid modernity’, waarin de afspraken die we maken eigenlijk geen afspraken zijn omdat we weten dat afspraken ons het volgende moment in de weg staan te zijn wie we zijn. Tegelijkertijd biedt de onzekerheid van een vloeibare wereld een kans. De mens heeft volgens Bauman de mogelijkheid om juist in onzekerheid moreel gedrag te tonen. In een omgeving waarin niet weten voorop staat wordt ook duidelijk dat mensen verantwoordelijkheid nemen. Daarmee voedt Bauman de tendens om te experimenteren, samen nieuwe referenties te vinden, nieuwe contexten te zoeken en ‘publiek’ nu eindelijk echt praktisch gestalte te geven door het vermogen te tonen ook met vreemden afspraken te maken. Hij voedt het optimisme dat in die omstandigheden mensen inderdaad bereid blijken die afspraken te maken.

Bauman ziet aarzeling als aspect van menselijk handelen nodig om de destructieve consequenties van ‘liquid modernity’ voor te kunnen zijn. Waar verandering verandert, van het modelleren van organisatie als entiteit naar het choreograferen van organisatie als activiteit, is vooral die aarzeling een cruciaal element. Zonder aarzeling geen ruimte om ergens een voorstelling van te maken. Die voorstelling is -ook in kunstzinnige zin- nodig om geëngageerd te kunnen zijn en controversen te kunnen benutten. Bauman geeft aanknopingspunten voor het aangaan van de strijd, in plaats van het organiseren van bestrijding.

Interview Rob Ruts Wat doe je bij De Haagse Hogeschool? Sinds 2010 ben ik docent bij de opleiding Integrale Veiligheidskunde aan de Faculteit Bestuur, Recht & Veiligheid van De Haagse Hogeschool. Daarvoor heb ik een aantal jaar advies gegeven over de ontwikkeling van onderwijs in integrale veiligheidskunde, IVK. Ik houd me al twintig jaar bezig met professionalisering in het veiligheidsdomein. Daaraan een heel directe bijdrage te leveren door ook echt samen met studenten op te trekken, was een aantrekkelijke propositie. Het leerbaar maken van een complex beroep als integraal veiligheidskundige is avontuurlijk, maar beslist geen sinecure. Wat erg helpt, is dat de opleiding een prachtig team heeft. Onderwijs maken doe je samen en dat kan op de hogeschool. Maar wat vooral inspireert is mijn lidmaatschap van twee kenniskringen: van het lectoraat Change Management en het lectoraat Informatie, Technologie en Samenleving. Wat is je achtergrond? Ik ben integraal veiligheidskundige van de generatie van vóór de IVK-opleidingen. De pioniers in het vak waren er in vele soorten en maten. We hebben het vak al doende geleerd, al werkend en pratend met elkaar, met daders, met slachtoffers, met belanghebbenden. Ik heb me veel beziggehouden met de inzet van de politie in relatie tot burgers, en met veiligheidskundige vraagstukken die samenhangen met geweld. Zo ben ik betrokken geweest bij de ontwikkeling van de aanpak van huiselijk geweld. Geweld als aspect van jeugdcultuur, en fenomenen als radicalisering en terreur zijn thema's waar ik me al veertig jaar mee bezighoud. Het heeft me naar vele hoeken van de wereld gebracht. Op het ogenblik doe ik projecten in Kaapstad, Mumbai en New York. Toen ik 35 was startte ik met een studie filosofie. Die studie gaat nog steeds door, waarbij ik vooral kijk naar de vertaling van filosofische inzichten naar de beroepspraktijk. Ik voel me met name thuis bij het Pragmatisme, en bij denkers zoals Richard Rorty en Bruno Latour. Verder ben ik kunstenaar. Beeldende kunst en theater zijn mijn disciplines. Hoe zich dat verhoudt met integraal veiligheidskundige zijn, is een heel verhaal. Kern ervan is dat veiligheid en andere maatschappelijke vraagstukken om een rijker scala aan benaderingen vragen. Hoewel ik bedreven ben in het maken van risicoanalyses en veiligheidsbeheerplannen en ander veiligheidskundig handwerk, onderzoek ik ook achtergronden van veiligheidsvraagstukken door middel van kunstzinnige middelen. En ik toon ze bijvoorbeeld door middel van bijvoorbeeld documentaires en theatervoorstellingen. Wat doe je voor onderzoek? Ik ben gevraagd lid te worden van beide kenniskringen omdat ik professioneel bezig ben met complexe stedelijke vraagstukken en tegelijkertijd kunstenaar ben. De lectoraten Change Management en Informatie, Technologie en Samenleving onderzoeken gezamenlijk hoe kunst een rol kan spelen in verandering, en daar richt ik me op. Dat gebeurt vooral in een laboratorium dat beide lectoraten zijn gestart. Ik doe onderzoek naar hoe een dergelijk laboratorium een functie kan spelen als interventie in de manieren waarop maatschappelijke vraagstukken aandacht krijgen, en dat tegen de achtergrond van de inzet van kunst. In het laboratorium kijk ik verder naar innovatieve benaderingen van stedelijke veiligheidsvraagstukken. Zo zijn we bezig met de vraag hoe nieuwe vormen van wijkaanpak politiek en bestuurlijk passend kunnen worden verantwoord. Ook kijken we naar radicalisering en naar een context gebonden handhaving van de rechtsorde.

One Comment on “Zygmunt Bauman, 1927 – 2017

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. Log uit /  Bijwerken )

Verbinden met %s

%d bloggers liken dit: