LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool

Vandaag kwamen berichten naar buiten omtrent een nieuw wetsvoorstel van minister Grapperhaus waarin staat dat alle seks met iemand die dat niet wil, strafbaar is (zie: https://nos.nl/artikel/2285762-alle-seks-tegen-de-wil-van-de-ander-binnenkort-strafbaar.html). Ook als je het had kunnen weten dat die ander het niet wil, is dit mogelijk strafbaar.
Dit wetsvoorstel lijkt in het leven te zijn geroepen met een nobel streven: om zedendelicten zoals verkrachting en aanranding te bestrijden. Toch maak ik mij zorgen om dit voorstel, om verschillende redenen.

Weten wat je wel en niet wil is in elk mensenleven niet altijd zo klaar als een klontje; we twijfelen, hebben bedenkingen, en soms staan we niet 100% achter ons eigen handelen, maar handelen we alsnog.
Zo ook met seks. Soms willen we eerst iets wel, dan weer niet, en dan weer wel. Dat maakt het een zeer lastige kwestie, ook omdat onze wispelturigheid tegen ons kan worden gebruikt. Eerst ja op iets zeggen, dan toch niet willen, terwijl de ander doorzet, bijvoorbeeld.

Dergelijke situaties kunnen lastig te reconstrueren zijn, zeker wanneer er drugs zoals alcohol in het spel zijn. Wie heeft wie ‘gedrogeerd’? Wie is er toerekeningsvatbaar en waar begint en eindigt de eigen verantwoordelijkheid van betrokken partijen? Kun je na een paar glazen alcohol nog eigenlijk wel de ‘ja’ van de ander vertrouwen, wetende dat je, met dit wetsvoorstel, zes jaar de cel in kan als de ander zich de volgende ochtend toch net iets anders herinnert?

Dit wetsvoorstel riskeert het versterken van een angstcultuur en het voeden van wantrouwen in onze samenleving, juist doordat je het moet hebben kunnen weten. Angst dat de ‘ja’ van je partner van het ene moment toch kan omspringen naar een ‘nee’; een knagend gevoel in je achterhoofd dat je altijd zo ‘geframed’ kunt worden dat je de fout in bent gegaan.

Misschien wordt bovenstaand risico uiteindelijk ingeperkt en zal in de praktijk blijken dat het zo’n vaart niet loopt. Maar dit voorstel heeft als bijkomstigheid dat het nog een ander ingrijpend gevolg heeft. Het wil immers dicteren hoe wij, als Nederlandse staatsburgers, seks met elkaar dienen te hebben. Daarmee verandert niet enkel de seks, maar ook van alles wat daarbij komt kijken, wat wij bijvoorbeeld verstaan onder zaken als ‘romantiek’ en ‘passie’. Eveneens ingewikkelde zaken, maar die buiten dit wetsvoorstel zouden moeten vallen. Laat me dit toelichten.

In tal van films, romans en series worden we blootgesteld aan scènes waarin er helemaal geen sprake is van expliciete ‘instemming’ tussen betrokken partijen. De personages verleiden elkaar, bieden weerstand, geven toe. Een complexe en soms schijnbaar tegenstrijdige paringsdans. Voor de duidelijkheid: we hoeven dergelijke scènes niet te lezen als hoe het hoort, of zou moeten. Vaak genoeg kun je juist je vraagtekens er bij zetten.
Tegelijkertijd staan deze scènes ons toe te bevragen hoe we erotiek cultureel uitbeelden, kunnen ze de eerder genoemde wispelturigheid, twijfel, en andere nuances nader onderzoeken, maar zijn ze ook vormend in wat we cultureel als erotisch ervaren (kun je drie scènes bedenken die je erotisch vindt en waar beide partners expliciet verbaal instemmen?).

Dit wetsvoorstel lijkt te betogen dat er maar één vorm van seks de juiste is, en tracht daarmee een aanzienlijk deel van ons erotisch gedrag ernstig aan banden te leggen. Dat zedendelicten aangepakt moet worden, staat buiten kijf. Maar niet als dat betekent dat de Nederlandse staat wil gaan bepalen hoe wij ons wel of niet in onze slaapkamer tegenover elkaar mogen verhouden.