LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool

Inleiding
Eerdere blogs gingen over het belang van aandacht voor rentmeesterschap, invulling van het begrip rentmeesterschap en rentmeesterschap in het onderwijs. Terwijl ik daarmee bezig was, hoorde ik het woord ‘rentmeesterschap’ ook letterlijk op tv vallen. Dat gebeurt niet zo vaak. Meestal heeft men het over duurzaamheid. Ik was dus best verrast.
In dit blog wil ik de aandacht vestigen op het programma Achter de dijken, uitgezonden op NPO 2. Leo Blokhuis (u weet wel, die man van Top 2000 a gogo) gaat in acht afleveringen op zoek naar de invloed van het Calvinisme op onze volksaard en schenkt hierbij aandacht aan economie, politiek, het gezin, het koningshuis en het Nederlandse landschap. Dit blog gaat over de aflevering van 22 september 2017 genaamd ‘Watermensen’.

De Calvinistische Nederlander
“Nederlanders zijn Calvinisten”, zo begint deze aflevering. Calvinisten zijn sober, zuinig, hanteren de doe maar gewoon-gedachte, hebben beheersdwang en leiden uit hoofde daarvan aan regelzucht en regeldrift, ze zwoegen en tobben en doen aan zinvol vervelen, zo komt uit de aflevering naar voren.
Het woord ‘Calvinist’ is afgeleid van Calvijn, die samen met kerkhervormer Luther, ons leven stevig heeft beïnvloed.
Als Nederlanders moesten we zwoegen om het water weg te houden en nog steeds doen we daar veel moeite voor. Het Calvinisme past kennelijk wel bij een volk dat moet vechten tegen het water.
“Als het ergens aankomt op verstandig rentmeesterschap is het hier. Als Calvinist heb ik de opdracht ons stukje aarde nuttig te gebruiken, als ik het ook maar een beetje netjes achterlaat voor mijn kinderen”, zo zegt Blokhuis. We stonden als volk wel open voor dat Calvinisme. We hebben de plicht en de noodzaak om het water te beheersen. Het beheren van de schepping gebeurt bij ons door 3700 kilometer aan duinen, dijken, dammen en stormvloedkeringen en honderden gemalen.

Tegengestelde belangen
Waarom zijn er mensen gaan wonen op dit toen blubberachtige stukje aarde? Mensen zagen toen al dat je vanuit dit stukje aarde prima aan handel kon doen. “We hebben het drooggemalen, aangeharkt en op nummer gelegd”, zoals in de aflevering treffend wordt gezegd.

Ook toen al waren er tegengestelde belangen van de koopman en de dominee en de handelsman en de idealist. De koopman en de handelsman willen vooral geld verdienen en de dominee en de idealist denken meer aan wat we van ons land nalaten aan onze kinderen. De koopman heeft wel heel erg gewonnen de afgelopen centennia. We hebben de aarde wel behoorlijk uitgewoond. Tijdens de aflevering brengt een radiobericht ten gehore dat de uitstoot van broeikasgas opnieuw is gestegen. Dat geeft te denken. We raken wel steeds meer bewust van wat we de aarde aandoen, maar het leidt nog wat te weinig tot actie. Hierbij schiet mij het voorbeeld van Youp van ’t Hek te binnen dat hij noemde tijdens zijn oudejaarsconference: “We leven er met z’n allen hartstikke lekker op los, we vliegen, we fladderen en onderhand stijgt het water, water wordt te warm, je krijgt ontembare orkanen en iedereen weet dat (…).”.  Dat we dat doen is goed voor de economie, maar niet voor de ecologie.

Verschuiving belangen
Er is wel aandacht voor het meer op elkaar afstemmen van die belangen, kijk bijvoorbeeld naar aandacht voor de circulaire economie. Ook de donut economie, gepresenteerd door Kate Raworth, doet een duit in het zakje. Zij trekt het credo dat economische groei voor duurzaamheid komt in twijfel.
Verder proberen we het wel, gezien de groeiende markt van bijvoorbeeld zonnepanelen. Dat zonnepanelen met duurzaamheid te maken hebben geloven we wel. Maar wat levert het ons op? Wanneer halen we onze investering eruit? Het rekenen staat dan weer op de voorgrond.
In ‘Achter de dijken’ brengt Reinier van den Berg (meteoroloog) de goede koopman naar voren, die ontdekt dat er een andere economische toekomst is, met andere business cases, zoals windturbines en opslag van energie. Misschien schuift de koopman dan toch meer richting rentmeester. Andersom is trouwens ook mogelijk.

Rentmeesterschap en media
Om terug te komen op de vraag of rentmeesterschap op dit moment mediageniek is, denk ik dat ik deze vraag ontkennend moet beantwoorden. We hebben het liever over duurzaamheid, ecologische foodprint, klimaatneutraal, circulaire economie en dergelijke. Wat ze gemeen hebben is het rekening houden met natuur en milieu voor het behoud van de leefbaarheid van de aarde.
In deze aflevering van Achter de dijken worden bijvoorbeeld boswachters rentmeesters genoemd:
“Zij bewaken het kapitaal waar de rest van het land de rente van trekt”. Met rente wordt hier de vogels bedoeld die in andere natuurgebieden (dan de Oostvaardersplassen) zijn gaan broeden. Maar de opmerking doet mij denken aan een ander programma, namelijk ‘Hoe duur is natuur’, een aflevering van Tegenlicht. Daarover de volgende keer meer.

Ik bespeur trouwens bij mijzelf zeker een bepaalde mate van Calvinisme. Hoe is dat bij u?