LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool

‘Blijf de aarde trouw. Pleidooi voor een Nietzscheaanse terrasofie’ heet het nieuwste boek van filosoof Henk Manschot. “De aarde is ziek en die ziekte heet de mens,” sprak Friedrich Nietzsche al 150 jaar geleden. Op het ogenblik is de aardse ziekte onderwerp van pogingen om greep te krijgen op symptomen en -in toenemende mate- op oorzaken. Dat de filosofie niet de Mens centraal moet stellen maar de Aarde en de manier waarop wij deel zijn van wat op die aarde gaande is, is bijvoorbeeld een aspect van wat de hedendaagse filosoof Bruno Latour bezighoudt. In Den Haag is dat aanleiding tot een project dat zowel op Latour als Nietzsche teruggrijpt, met Manschot als een gids.

Manschot herhaalt in zijn boek het motto van Nietzsche: Blijf de aarde trouw. Dat vereist wijsheid omtrent het leven op aarde, een terrasofie. Dat die wijsheid veel mensen lijkt te ontbreken komt door de termen die we op het ogenblik gebruiken. Alleen al het begrip duurzaamheid inspireert niet om ‘aards’ te handelen. Dat wil niet zeggen dat met wijsheid aards handelen niet in het vermogen ligt van de niet in duurzaamheid geschoolde burger, integendeel. Voorwaarde is dat de aarde zich zichtbaar, tastbaar, ruikbaar aandient. Geen abstracties en moraliseren, maar handelen, in een bos dat zich laat kennen bijvoorbeeld.

Dat is waar het project Earth on Doorstep voor staat. Nu eerst als een experiment dat in een virtueel Moerwijk plaatsvindt, met als doel het in die feitelijke Haagse wijk ook te gaan uitvoeren. Een onderdeel van het laboratorium programma is Tiny Forest. Zie: www.ivn.nl/tiny-forest-nl/over-tiny-forest.  ‘Elke wijk zijn eigen mini bos’ is het motto. In Moerwijk te beginnen met een van 10 bij 10 meter. Earth on Doorstep gaat op den duur het station Moerwijk door de wijk verbinden met het Zuiderpark. Natuur in de buurt is aanleiding om aardse zaken zo aan de orde te stellen dat de dagelijkse tarrasofie van burgers wordt benut. Het past in de ontwikkeling van een circulaire wijkeconomie zoals die in Moerwijk gaande is.

Het principe dat achter Earth to Doorstep beperkt zich niet tot duurzaamheid in ecologische zin. De mens is goed in handelen, het samen met anderen maken en al doende rekening houden met de belangen die verder reiken dan de persoonlijke en sociale sferen. Op het moment dat stedelijke vraagstukken in menselijke termen worden verteld, in termen van angst, de drang iets ‘eigen’ te noemen, verbondenheid, liefde, verzet, woede en dat soort zaken, ontstaan er nieuwe mogelijkheden om te interveniëren voordat het goed zijn van mensen zich uit in wat we met zijn allen niet willen.

De Haagse Hogeschool ontwikkelt samen met de gemeente Den Haag stedelijke innovatie laboratoria. Waarde van experimenteren in de stad is onder meer de noodzaak te werken met de verhalen die achter de fenomenen schuilgaan die nu met generieke beleidstermen als armoede, radicalisering, polarisatie, diversiteit, duurzaamheid, worden aangeduid. Het benutten van die verhalen vergt meer dan het binaire begrijpen van de wereld dat leidt tot het benadrukken van tegenstellingen. Van het tegenover elkaar staan naar het samen in de controversen stappen die samengaan met het delen van een klein stuk aarde, dat is het motto. En dat niet alleen met andere mensen, maar in Moerwijk straks ook met een bos dat aan de beraadslagingen deelneemt. Of zoals het in het projectplan wordt beschreven:

“We plan to grow an Autonomous Tiny Forest in Moerwijk The Hague. A 10 meter by 10 meter dense 600 trees forest with its own governance interacting with us through sensors and other instruments. A forest generating its own electricity. Ever imagined you can really have a chat with a tree?”

Het mag als een ecologische droom klinken maar de bottom line is dat we ons geplaatst zien voor uitdagingen die meer vergen dan ze uitbesteden aan overheid, academici, professionals, experts. Actief burgerschap wordt een cruciale schakel in de aanpak van stedelijke vraagstukken. Dat vergt meer dan burgers meenemen in beleidstermen, kennis, data sets, en het bevorderen van hun smartness. Nu eerst is het van belang dat de aanpak wordt gebaseerd op de wijsheid die burgers blijken te hebben als uitdagingen in hun dagelijkse termen worden gepresenteerd. Duurzaamheid is noodzaak, maar leg het uit aan de hand van een eigen bos.

(Het project is een initiatief van Border Labs in samenwerking met TerraO, IVN, Living Light, Wunderpeople en de Haagse Hogeschool. ‘Blijf de aarde trouw. Pleidooi voor een Nietzscheaanse terrasofie’ van Henk Manschot wordt uitgegeven bij Vantilt – www.vantilt.nl/boeken/blijf-de-aarde-trouw.)