LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool

Recentelijk verscheen er in het NRC een pleidooi van acht decanen van Nederlandse universiteiten om meer geld aan de geesteswetenschappen te geven. Ze schrijven dat de samenleving niet zonder de geesteswetenschappen zou kunnen. Dat zij nodig zouden zijn om te kunnen beschouwen op en verdieping te zoeken in hedendaagse vraagstukken omtrent identiteitsvorming, inclusie en diversiteit, globalisering enzovoorts.

Toen ik het stuk las bekroop mij een gevoel dat ik al lang niet meer had gehad, het gevoel dat ik kreeg wanneer ik vroeger op TV naar een Tel Sell reclame keek. Een vlotte voice-over die je vertelt waarom dit product het product is dat niet in je leven mag ontbreken. Dat het ontzettend hard nodig is dat je de telefoon pakt en het product nu gaat bestellen. Mijn tweede reactie was doorgaans een sceptische, want als je het product inderdaad zo miste, waarom had je het tot dan toe niet gemerkt? Gewoon je gezonde verstand gebruiken, toch?

Begrijpt u mij niet verkeerd: ik sta achter de boodschap van de decanen en begrijp, als literatuurwetenschapper, ook goed waar deze boodschap en de bijbehorende onvrede vandaan komen. Maar dat betekent nog niet dat de buitenwereld ons product zomaar wil kopen. Beschouwen en reflecteren, dat kan iedereen toch wel? Sterker nog, doen we dat al niet gewoon de hele dag door? Om de Tel Sell metafoor even door te trekken; waarom zou je die peperdure Hurricane Spin Broom aanschaffen terwijl je een prima stoffer en blik in de kast hebt staan?
Daar komt nog eens bij dat, terwijl men in de geesteswetenschappen bijvoorbeeld kan onderzoeken hoe feministische emancipatoire praktijken worden uitgebeeld in de Victoriaanse roman, men ondertussen in de levenswetenschappen losgebroken kankercellen ontwikkelt die andere kankercellen kunnen aanvallen. Tja, waar zou u die begeerde VENI-beurs aan uitgeven?

Maar wat zou het eigenlijk kosten als kanker voorgoed de wereld uit wordt geholpen? Afgelopen jaar zijn er weer 83 miljoen mensen bijgekomen. Dat zijn dus ook 83 miljoen monden om te voeden en die in levensonderhoud zouden moeten worden voorzien. Kunnen we het ons eigenlijk wel veroorloven om kanker, die naar schatting wereldwijd in 2015 ‘slechts’ 8,8 miljoen doden veroorzaakte, de wereld uit te helpen? En als er dan toch een geneesmiddel komt, is het dan zomaar voor een ieder beschikbaar, of is het een privilege dat voorbehouden is aan klein groepje die de bijbehorende zorgkosten kan ophoesten?

Ik wil met deze vragen niet bepleiten dat we het onderzoek naar mogelijke geneesmiddelen voor kanker dan maar moeten staken. Wel roepen dit soort ontwikkelingen andere, fundamentelere, vragen op: wat is, anno 2018, lijden eigenlijk? Wie organiseert of bepaalt wie er mag lijden en wie niet?
Onze leefwereld is bruut en teder tegelijk, tegenstrijdig, en enorm complex. Technici lijken daarin de nieuwe magiërs, die met oplossingen voor onze problemen moeten komen, onnavolgbaar en ongrijpbaar voor een breder publiek. Maar daarmee ook weer allerlei nieuwe problemen introduceren.

Een van de taken van de geesteswetenschappen is, om tegen dat zogenaamde ‘gezonde’ verstand (dat lang niet altijd zo ‘gezond’ blijkt) in te gaan. Om niet zomaar tevreden te zijn met de eerste of tweede gedachte die in onze geesten opkomen. Om dat ‘beschouwen’ niet vluchtig tussen het schillen van de aardappels te doen, maar geconcentreerd te trainen en te ontwikkelen tot een wetenschappelijke vaardigheid. Het geeft het besef dat dat onderzoek naar de Victoriaanse roman, als we er de ruimte en de tijd voor maken, ons inzichten kan verschaffen die onze beleving en ons handelen in onze eigen tijd sterk kan sturen en beïnvloeden.

Geesteswetenschappers zijn daarom niet slechts ook van belang. Ze staan naast hun broeders en zusters in de sociale- en natuurwetenschappen. Ze vinden allen hun oorsprong in het denken, voelen, waarnemen en handelen van de mens, en zijn daardoor inherent in elkaar verwikkeld, hoezeer we ze soms ook proberen te scheiden. Dat is waarom een gebalanceerde wetenschapsfinanciering een noodzaak is. Misschien toch ook maar heroverwegen die Hurricane Spin Broom aan te schaffen?