LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool
Blog 2 Impact als mysterieonderzoek op het randje
Als kunstenaar onderzoeker ben ik verbonden aan het lectoraat Change management van De Haagse Hogeschool om mee te werken aan vernieuwing in organisaties. Ik ontwerp performances waarin ik samen met professionals herkenbare organisatievraagstukken (bijvoorbeeld ‘hoe om te gaan met het onzekere?’) op artistieke wijze benader. Het idee: juist in de gedeelde ervaring van een performance kan zich iets nieuws openbaren ten aanzien van het vraagstuk. Maar dan gaat de tl-verlichting aan, gaan we terug aan het werk en is de vraag: hoe werkt dat wat er in de performance plaatsvond door in het werk van alledag? Wat is de impact en hoe meten we dat?
De afgelopen maanden heb ik gesproken met verschillende lectoren om te onderzoeken hoe zij zich binnen hun organisaties verhouden tot impact. Deze perspectieven vormen de voedingsbodem voor een event met onderzoekers, lectoren en kunstenaars om tezamen impact uit haar huidige krappe jas te bevrijden, en voorbij de ‘spreadsheet mentaliteit’ rond impact te kijken.
Het event is op 28 januari 2026, Save the date!
Ik deel de perspectieven en inzichten in twee blogs. Lees hier: Deel 1 Impact bevrijden uit haar krappe jas.
In deze tweede blog reflecteer ik op perspectieven van:
– Tessa Cramer, lector Designing the Future bij Fontys
– Godelieve Spaas, lector Kunst | Cultuur | Transities Hogeschool Zeeland
– Daan Andriessen lector Onderzoekend Vermogen Hogeschool Utrecht
Impact als ervaring
In de eerste blog over dit onderwerp ging het over ruimte maken voor een bredere betekenis van impact, juist als we het hebben over complexe maatschappelijke vraagstukken waar geen eenduidige oplossing voor is. Die complexiteit vraagt niet meer alleen om optimalisatie van het bestaande, maar om het ontdekken van hele nieuwe manieren van denken en handelen. Een systeemverandering waarvan de impact niet alleen technisch of beleidsmatig is, maar ook cultureel, gevoelsmatig en verbeeldend[1].
Tessa Cramer deelt dat zij ziet dat impact nog heel vaak gaat over cijfers op een rij. Ook bij haar eigen kenniscentrum moet ze opgeven hoe veel conferenties er zijn bezocht, hoe veel papers er zijn gepubliceerd, en hoe veel werkboeken er bijvoorbeeld van een project zijn gedownload. Je vult die cijfers in, maar daar kan een vertekening in optreden. Want dat er bijvoorbeeld 250 werkboeken gedownload zijn, kan ook betekenen dat er misschien maar 3 mensen daadwerkelijk met dat werkboek aan de gang zijn gegaan.
Volgens Tessa zit ‘impact’ in een ervaring die je hebt gehad, die iets nadraagt. Zo werkt ze zelf ook: als iets haar geraakt heeft dan neemt ze dat mee, in bijvoorbeeld een presentatie of een denkstuk. Je ervaart iets wat je voelt dat waardevol voor je is en dat wil je groter maken. Dan ga je bouwen op iets wat je voelt dat waarachtig is.[2]
Ik herken deze manier van kijken naar impact vanuit het kunstenaarschap dat het niet per sé gaat om het bereiken van grote aantallen mensen, maar om het creëren van ervaringen die in mensen iets aan kunnen raken. Impact gaat dan over innerlijk aangeraakt zijn en die geraaktheid weer meenemen in verdere acties. Ik werk als kunstenaar met (een combinatie van) muziek, tekst, beelden en dans om op die manier mensen te helpen op verschillende niveaus informatie tot je te nemen. De impact waar je ruimte voor wilt maken is dan zowel mentaal en rationeel, als bijvoorbeeld emotioneel en spiritueel.
Impact als mysterie Video stills uit de video die ik ontwikkel voor het Impact event op 28 januari 2026. Beelden kwamen tot stand in samenwerking met kunstenaar Annemiek Vera.
Vormen van de wereld kennen
Godelieve Spaas prak haar zorg uit over dat we wetenschappelijke kennis en inzichten zijn gaan plaatsen boven allerlei andere vormen van ‘de wereld kennen’ zoals inheemse kennis, of ervaringskennis, of spirituele kennis, of andere manieren om iets te kennen.[3] Deze manieren van ‘kennen’ zijn niet zo makkelijk te vangen in het causale discours en krijgen vaak alleen ruimte als ze worden vertaald naar wetenschappelijke of rationele taal. Terwijl we in de vorige blog hebben gezien dat het juist belangrijk is om impact ook te zien als iets dat ontstaat in interactie, in processen van betekenis en in vormen van weten die zich niet laten reduceren tot bewijsbare oorzaak-gevolgrelaties.
Godelieve Spaas benoemde een voorbeeld van wetenschappers die in Wageningen werkten, die ook strenggelovig waren. Zij vonden het heel ingewikkeld dat hun geloof geen plek mocht hebben in hun onderzoek. Je kan naar maatschappelijke problemen kijken als puur rationele, fysieke problemen. Maar je kan het ook benaderen als een spiritueel vraagstuk: wat probeert dat wat zich nu voltrekt ons te vertellen? Wat moeten we daar als samenleving mee? Voor die spirituele bril was geen enkele ruimte.[4]
Ik creëer daarom ervaringsruimtes waarin andere vormen van ‘de wereld kennen en onderzoeken’ juist wel een plek krijgen. Zo maakte ik bijvoorbeeld een interactieve performance rond het vraagstuk ‘Wat is rechtvaardigheid in transities’? We voerden een bedachtzame dialoog over deze grote vraag. Deze deelden we met het publiek terwijl op de achtergrond een video speelde die onze conversatie laadde, en ik danste bij de tekst waar we over spraken. We sloten af met een geleidde contemplatie oefening om onze eigen natuur in ons lichaam te ervaren. We spraken zowel mentale helderheid aan als de sensitieve gevoelswijsheid van het lichaam, om zo de ingewikkelde problematiek op verschillende niveaus ervaarbaar te maken.
Als we spiritualiteit definiëren als het zoeken naar betekenis in het leven, dan kan dat helpen om helder te krijgen wat echt belangrijk voor je is. En dat te verbinden met een maatschappelijk vraagstuk. Zoals Jan Rotmans[5] het heeft over spiritueel activisme: dat we spirituele inzichten inzetten voor maatschappelijke actie. En dat we maatschappelijke verandering nastreven vanuit liefde, compassie en verbinding.
Onzichtbare impact als mysterie
Daan Andriessen lector Onderzoekend Vermogen Hogeschool Utrecht, reflecteert op het gegeven dat het woord ‘impact’ nu überhaupt zo belangrijk is geworden en dat we dat kunnen koppelen aan het liberaliseringsdenken van de afgelopen decennia, waarin marktideeën dominant zijn geworden. In die context moet je steeds je toegevoegde waarde laten zien.
Maar er is een verschil tussen zichtbare en onzichtbare impact. Daan stelt dat heel veel van wat we teweegbrengen, ook in het hbo, onzichtbaar is. En dat de reflex om het te willen meten het niet beter maakt. Daar wordt het alleen maar onzichtbaarder van. Want door het te willen meten ga je het ook reduceren. Je bedenkt indicatoren en als je in indicatoren denkt, doe je oogkleppen op en zie je ineens heel veel dingen niet. Terwijl het de bedoeling is, dat is het paradoxale, om het beter te gaan zien.
Dat zit deels in de valkuil van het woord zichtbaar maken, dan spreek je maar één zintuig aan, het ‘zien’. Daan benoemt die vernauwing sowieso als een probleem met alles wat te maken heeft met wetenschap en verlichting; het woord zegt het al, dat is heel eenzijdig, het gaat alleen over wat je kan zien.[6]
Wat Daan ‘het onzichtbare’ noemt, herken ik in kunstprojecten als de ‘energetische dimensie’ van een project of interventie; de kwaliteit van de dynamiek die een project oproept. Denk aan de emotionele lading, de ‘vibe’ die voelbaar wordt in een groep of context; sommige interventies voelen zwaar en uitputtend, andere geven juist kracht en nieuwe adem. De mate waarin energie in een project gaat stromen, heeft alles te maken met of het de levensenergie van mensen voedt. Als het resoneert met hun waardes, verlangens en gevoeligheden dan creëert dat motivatie, betrokkenheid, creativiteit of samenwerking. Al deze zaken zijn ongrijpbaar en niet fysiek tastbaar of meetbaar. Je kan niet precies bevatten hoe die impact tot stand komt, hoe het precies werkt, dat is en blijft een mysterie. Maar het is wel ervaarbaar.
Verruiming van het gesprek over impact:
Hoe tof zou het zijn als de ongrijpbare, mysterieuze maar o zo ervaarbare dimensies van impact mee gaan doen in hoe we spreken over impact?
Zien we je 28 januari 2026 tijdens het event?
Lees hier Blog 1 Impact bevrijden uit haar krappe jas.
De perspectieven van:
– Theo Niessen, lector Impact als respons-abiliteit bij Fontys
– Jacco van Uden, lector Change management De Haagse Hogeschool
[1] https://hetkin.nl/vacature-kin-artist-in-residence/
[2] Tessa Cramer, gesprek over impact, 28 mei 2026
[3] Godelieve Spaas, gesprek over impact, 20 juli 2025
[4] Godelieve Spaas, gesprek over impact, 20 juli 2025
[5] https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7375800349292531712/
[6] Daan Andriessen, gesprek over impact 11 juni 2025
Tekstredactie: Rozemarijn van West
LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT - De Haagse Hogeschool 
2 Comment on “Blog 2 Impact als mysterie”