LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool
Blog 1 Impact bevrijden uit haar krappe jasonderzoek op het randje
Als kunstenaar onderzoeker ben ik verbonden aan het lectoraat Change management van De Haagse Hogeschool om mee te werken aan vernieuwing in organisaties. Ik ontwerp performances waarin ik samen met professionals herkenbare organisatievraagstukken (bijvoorbeeld ‘hoe om te gaan met het onzekere?’) op artistieke wijze benader. Het idee: juist in de gedeelde ervaring van een performance kan zich iets nieuws openbaren ten aanzien van het vraagstuk. Maar dan gaat de tl-verlichting aan, gaan we terug aan het werk en is de vraag: hoe werkt dat wat er in de performance plaatsvond door in het werk van alledag? Wat is de impact en hoe meten we dat?
Als kunstenaar werkzaam in organisaties ken ik de vraag naar duidelijke impact maar al te goed. Waar de ‘vrije’ kunstenaar alle ruimte krijgt om te creëren zonder vastomlijnd doel, speelt in organisaties altijd mee dat er een verantwoording moet komen over de impact van mijn interventie. En logisch, wie wil er niet dat je werk ertoe doet? Ik heb echter moeite met het discours rond ‘impact’ waarin het gereduceerd lijkt te moeten worden tot dat wat zich laat meten: aantallen bezoekers, downloads, verwijzingen, to do’s voor maandag. Ik wil onderzoeken hoe we het begrip ‘impact’ nieuw leven in kunnen blazen zodat we de rijkdom en veranderlijkheid van de werkelijkheid niet hoeven te verliezen.
De afgelopen maanden sprak ik verschillende lectoren om te onderzoeken hoe zij zich binnen hun organisaties verhouden tot impact. Deze perspectieven vormen de voedingsbodem voor een event dat we gaan organiseren om met onderzoekers, lectoren en kunstenaars tezamen impact uit haar huidige krappe jas te bevrijden, en voorbij de ‘spreadsheet mentaliteit’ rond impact te kijken.
28 januari 2026 ben je welkom, Save the date!
Ik deel de perspectieven en inzichten in twee blogs. In deze blog:
– Theo Niessen, lector Impact als respons-abiliteit bij Fontys
– Jacco van Uden, lector Change management De Haagse Hogeschool
Problemen waar geen eenduidige oplossing voor is
Er wordt grote verantwoordelijkheid gelegd bij onderzoekers en lectoren van praktijkgericht onderzoek om acties en plannen te bedenken waarmee zij met hun onderzoek ‘impact’ kunnen maken voor de maatschappelijke transities en grote vraagstukken waar we als samenleving voorstaan. Dat is immers ook wat dit type onderzoek als belofte heeft: het moet bijdragen aan het oplossen en verrijken van concrete problemen in concrete praktijken. Praktijkgericht onderzoekers en kunstenaars vinden elkaar echter steeds vaker in hun moeite met – heel in het kort – de spreadsheetmentaliteit die impact reduceert tot dat wat zich laat meten: aantallen bezoekers, downloads, verwijzingen, likes, etc. Maar hoe dan wel te spreken over impact? En moeten we ons eigenlijk wel beperken tot dat wat we bespreekbaar kunnen maken?[1]
Er zijn problemen die duidelijk af te bakenen zijn waarvoor er oplossingen zijn die een aantoonbaar effect hebben. Bijvoorbeeld: voelen vrouwen zich veiliger in een bepaald gebied als gevolg van de acties die zijn ondernomen naar aanleiding van praktijkgericht onderzoek? De onderzoeker kan verantwoordelijkheid nemen om interventies te ontwerpen want de relatie tussen actie en effect is in principe meetbaar en voorspelbaar. Er is causaliteit, als je dit doet dan verandert dat.
Maar er zijn ook complexe vraagstukken; het probleem is niet eenduidig, kent veel verschillende perspectieven. Bijvoorbeeld: hoe maak je een samenleving waarin iedereen zich veilig voelt? Hoe ga je om met klimaatverandering, ongelijkheid of migratie? Dat vraagt niet alleen om optimalisatie van het bestaande, maar om het ontdekken van hele nieuwe manieren van denken en handelen.
In de context van deze complexe maatschappelijke vraagstukken waar geen eenduidige oplossing voor is, ben ik nieuwsgierig naar welke manier van praten en denken over impact ons helpt. De systeemverandering die voor dat type vraagstukken nodig is, is niet alleen technisch of beleidsmatig, maar ook cultureel, gevoelsmatig en verbeeldend. Om écht anders te kunnen denken en doen, hebben we ook onderzoekers en kunstenaars nodig: makers, denkers en dromers die ons helpen andere toekomsten te verbeelden.[2] Maar hoe meet je de resultaten van dat type werk? En welke manier van praten en denken over impact helpt ons in die context van complexe vraagstukken?
Impact als betekeniswolk Video stills uit de video die ik ontwikkel voor het Impact event op 28 januari 2026. Beelden kwamen tot stand in samenwerking met kunstenaar Annemiek Vera.
Impact als verantwoordelijkheid van de onderzoeker
Theo Niessen, sprak zijn zorg uit dat de begrippen ‘impact’ en ‘maatschappelijke opgave’ gestold raken als zelfstandige naamwoorden. Op papier is er dan heel mooi een causaal verband te leggen tussen ‘de maatschappelijke opgave’ en ‘de impact’, maar in de werkelijkheid zijn ‘impact’ en ‘maatschappelijke opgave’ geen zelfstandige naamwoorden. Ze verwijzen naar een werkelijkheid waarin mensen met elkaar interacteren en waar mensen door elkaar geraakt en beïnvloed worden.[3] Hoe meet je dat? Als we naar impact kijken in de context van complexe problemen dan is impact in de woorden van Theo Niessen eerder een ‘betekeniswolk’ die al meanderend tot stand komt.[4] De onderzoeker is dan niet ‘de oplossingsontwerper’ maar eerder procesbegeleider, medeontdekker en facilitator.
In mijn kunstpraktijk schep ik een ruimte waarin ‘een betekeniswolk’ zoals Theo Niessen het zegt, kan ontstaan. Ik werk in een combinatie van voorbereiding, een ontwerp voor een interventie, en daarna laat ik de uitkomst van wat er met de bezoekers zal gebeuren ook weer los. Ik noem dat een ruimte waarin ‘een autonoom proces’ kan ontstaan. Een proces dat haar eigen richting kent en dat ook de kunstenaar zelf verrast[5]. Dat is een belangrijk werkzaam element van de kracht van het werk: we maken ruimte waarin ‘impact’ haar eigen ondoorgrondelijke weg mag gaan. Impact is geen einddoel dat we moeten bereiken, maar een autonome stroom waar we ruimte aan moeten geven.
Impact: uitwisseling tussen maker en ontvanger
Jacco van Uden, merkte op dat er an sich niet iets mis is met het in kaart willen brengen van de uitwerking die onderzoek, of een interventie, gehad heeft. Maar als dit ‘in kaart brengen’ primair door een controlerende bril gebeurt, verdwijnt er een heleboel informatie in de marge die wel essentieel is voor wat er met het onderzoek teweeg is gebracht. Zo kent iedereen de voorbeelden uit de praktijk dat je pas achteraf, en per toeval hoort dat ‘iets’ dat je gedaan hebt grote indruk op iemand gemaakt heeft en dat die er nog steeds iets mee doet in zijn leven.[6] Impact is dan iets dat ook sterk afhankelijk is van de ontvanger van de impact, blijkbaar kon er iets heel erg ‘aankomen’. De bewijslast voor die ‘impact’ kan je dan onmogelijk alleen bij ‘de maker’ van de impact leggen. De scheiding tussen ‘een impact maker’ (de aanbod kant) en ‘de impact ontvanger’ (de vraagkant) zoals je deze in een transactionele interactie van elkaar scheidt, is artificieel.
In de betekenis die impact in mijn kunstenaarspraktijk heeft, is het dan ook een belangrijk element dat de impact die gemaakt wordt niet eenduidig is. Maar dat iedereen die deelnam aan de interventie of het proces dat ik begeleidde juist met ‘iets anders’ naar huis mag gaan. En dat uitwisseling over deze verschillende manieren van betekenisgeving ons juist veel te leren heeft. Ik positioneer de interventie of het proces als ‘een gedeelde ervaring’ waarbij de kunstzinnige vormen die ik gebruik (video, muziek, beweging) helpen om ‘een staat van zijn’ te openen om tot die uitwisseling en inzichten te komen. En niet om bijvoorbeeld een publiek te behagen dat de ervaring mag consumeren. Het publiek wordt deelnemer en is zelf ook verantwoordelijk voor wat de ‘impact’ is van de ervaring.
Verruiming van het gesprek over impact:
Volgende week de perspectieven van Godelieve Spaas, lector Kunst | Cultuur | Transities Hogeschool Zeeland, Tessa Cramer, lector Designing the Future Fontys, en Daan Andriessen lector Onderzoekend Vermogen Hogeschool Utrecht.
Save the date: zien we je de 28e januari 2026 bij het impact event? Lees hier de uitnodiging. HET EVENT IS VOL
Lees hier: Deel 2 Impact als mysterie
[1] Jacco van Uden, tekst uitnodiging Impact event 28 januari 2026
[2] https://hetkin.nl/vacature-kin-artist-in-residence/
[3] Theo Niessen, gesprek over impact, 23 juli 2025
[4] Theo Niessen, gesprek over impact, 23 juli 2025
[5] Michael van Hoogenhuyze (2007). Muzisch denken, Michael van Hoogenhuyze Koninklijke Academie van Beeldende kunsten, Den Haag
[6] Jacco van Uden, gesprekken over impact, 28 mei en 12 juni 2026
Tekstredactie: Rozemarijn van West
LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT - De Haagse Hogeschool 
3 Comment on “Blog 1 Impact bevrijden uit haar krappe jas”