LECTORAAT CHANGE MANAGEMENT – De Haagse Hogeschool

Dit jaar ben ik op veel plekken geweest en ben ik nog steeds op veel plekken waar het gaat over hopeloosheid en uitzichtloosheid. Het zijn de plekken waar je de resultaten van onze kapotte systemen ziet. De ellende waar we met elkaar verantwoordelijk voor zijn. Waar je onze kinderen vindt die dankzij de ineenstorting van de wereld ergens zijn waar ze niet horen te zijn. Het zijn plekken waar de tijd anders tikt. Een soort wachtkamers van de tijd. Omdat je er niet uit kan. Of omdat je er niet wil zijn maar wel moet. Daar waar de dagen, weken en maanden en soms zelfs ook jaren in elkaar over lopen. Het is ‘frozen time’, een afgeschermde bubbel, een gebouw achter een hek of hoge muren. Achter die muren zijn jongeren die nergens in de systemen lijken te passen, thuiszitters, drop-outs, vluchtelingen in de noodopvang, jongens in de gevangenis met jeugd tbs.

Ik werk daar niet alleen maar samen met mensen die vaak zelf ook uit deze systemen voortgekomen zijn. We zijn met elkaar een soort van survivors van de kapotte wereld, en we zijn niet kapot te krijgen. We proberen dingen uit zonder te weten hoe het moet. En we beginnen steeds weer opnieuw. En we zijn heel erg goed in het leven in het NU. En de dingen lukken ook. Niet de system change. Dat heb ik losgelaten. Dat dat moet. “Hoop is ergens voor werken omdat het goed is, niet omdat het kans van slagen heeft”,  schrijft Havel en deze zin schrijf ik dit jaar groot op en klein en overal. Net als de zin in een artikel van Govert Jan Vrieze die zich afvraagt wat er gebeurt ‘als we ophouden met het formuleren van hoopvolle verhalen, maar eenvoudigweg onder ogen zien waar we nu staan‘.

In het grote verbind ik mijn leven- en werkpraktijken aan theorie en onderzoek van ons Lectoraat Change Management. Ik heb het daar over Systeem Kritische Verhalen, Plekken der Moeite en Systeem Druk van Professionals. Grote woorden en projecten die ik probeer zo dicht mogelijk bij en vooral samen met de mensen waar het over gaat te hebben en te houden. Zij over wie het altijd gaat en die meestal zelf niet zoveel te vertellen hebben. Ik weet niet of dit soort ‘onderzoeken’ zin hebben of iets veranderen in de wereld. Maar ik ben met mensen die de goede dingen doen. Elk op hun eigen vierkante meter. En door hen kom ik weer in werelden en bronnen die ik op andere plekken weer kan gebruiken. Het gaat over verbindingen maken tussen allerlei bubbels en plekken en de mensen die daarbij horen.

Plekken waar we samen werken aan het maken van een Island of Sanity. Een gezonde plek in zieke systemen, een brave space of een safe space, eentje waar we muziek maken en een Keep it Real in Jail Prison Podcast. We eten broodjes met elkaar , ik smokkel snoep mee naar binnen en mensen van buiten die iets te geven hebben. Ik probeer achter de gesloten hekken dingen te laten gebeuren zoals buiten in de gewone wereld. Alleen nog beter misschien wel. Omdat under pressure diamanten ontstaan en iemand ooit zei dat het mij altijd lukt om diamanten in de modder te vinden. Ze liggen niet op straat. Je moet er diep voor graven. En de plekken waar ze zijn, zijn diep verborgen en moeilijk bereikbaar. Plekken der Moeite.

We hebben een tijdelijk verhaal nodig om de werkelijkheid te lijf te kunnen las of schreef ik ooit ergens. In deze tijden hebben we tijdelijke verhalen nodig waar verschillende perspectieven elkaar ontmoeten. Onze wereldse werkelijkheid van nu is complexer dan ooit.  Alles is met alles verbonden, en de meeste van onze sociale systemen zijn disfunctioneel geworden. Het idee dat we het tij kunnen keren is te laat. De crisis is als een lawine, overstroming en orkaan. Dystopie en totale ineenstorting, schrijft Kees Klomp in zijn duurzame troonrede. De wereld lijkt te zijn geworden tot al die sciencefiction films van ooit. Het is volstrekt onrealistisch te denken dat we deze complexe problemen rechtlijnig kunnen oplossen. En toch blijven we het steeds hardnekkiger proberen. En alles en iedereen en overal gaat maar door in de richting van steeds meer kapot.

Ik voel me soms iemand die tussen tijden en werelden leeft. Tijdloos. Of van alle tijden. Of in mijn eigen tijd bubbel. Ik heb in verschillende existentiële bubbels gezeten. Van dood en rouw en van ziekte en overleven. Ik zit ook elk jaar in mijn Cala Nova zomer bubbel. Waar we op onze camping samen zijn in wat we noemen “frozen time”.  Wat er ook gebeurt in de wereld en onze levens. De camping is er altijd. En als we daar samen zijn met de mensen die daar dan zijn. Dan is de basis en de bron altijd dezelfde. Die van samen zijn. Sharing time together.

Ik hou me staande in de wereld en in het leven door mensen te kennen die ook volgens het principe van sharing frozen time leven en werken en zijn. Het principe is op meer plekken besef ik. Hopsitopsieland noemt Frans Douw onze utopische wereldvisie. In het laatste leuke mensen overleg van 2024 bespraken we het project “thuiskomen op zee” waarin we met een miljoenenjacht op expeditie gaan naar het echte verre ijskoude noorden in een gezelschap van wetenschappers, zeilers, artiesten en ex-gedetineerden. Het is een reis die drie jaar gaat duren en elke paar weken wisselt het reisgezelschap. Over bubbels en frozen time gesproken. Niemand van ons heeft dit ooit gedaan. Maar het voelt alsof we ook dit gaan laten lukken omdat we met elkaar een rizoom zijn van mensen die weer andere mensen kennen en zo komen we steeds dichterbij van wat onmogelijk lijkt of onlogisch of onvoorstelbaar ook misschien wel.

Ons rizoom bestaat uit verschillende bubbels, organisaties, mensen en omgevingen die totaal verschillend zijn en ook iets gemeenschappelijks lijken te hebben. We leven met elkaar dwars door de tijden heen. De tijdgeest krijgt geen vat op ons. Niet in de zin dat we star zijn of vaststaand in onze opvattingen en ideeën. Maar in de zin dat we met elkaar beschikken over een veelheid aan bronnen, wijsheid, ervaring en kennis, die we met en dankzij elkaar ook weten te creëren. Die bronnen zijn van alle tijden en daarmee hoeven we ons niet mee te laten slepen in de orkaan en ineenstortingen van deze tijd. 

Ik voel me af en toe natuurlijk echt wel meegesleurd. Door de wereld en ook door het leven. De crisis treft ook mij op velerlei gebieden. Maar het lukt me altijd weer om terug te keren naar de bronnen en verhalen en mensen die me helpen. Mensen waar ik iets aan heb. Net als dat ik mensen kan helpen door de bronnen en wijsheid en kennis en ervaring waar ik over beschik. En ik altijd weer mensen tref. Waar ik ook ben of kom. Of waar zij ook vandaan komen. Die ook over de gave beschikken niet helemaal bij of van de tijd of van de wereld te zijn. Die hun tijd ver vooruitlopen of juist heel erg terug zijn in de tijd. Of volkomen tijdloos zijn. Het gaat dwars door generaties en door achtergronden en afkomst en werelden heen.

Het zijn mensen die mensen die bereid zijn hun levenstijd te delen. “Mensen waar je iets aan hebt”, zoals een van de jongens de naam gaf aan ons bureau nazorg in de prison. ” Want uiteindelijk komt het daarop neer” zei hij. “Op papier klopt alles, maar in werkelijkheid is er niks, als er geen mensen zijn waar je iets aan hebt”. Mensen die iets extra’s voor je doen en er zijn ook in heel erg moeilijke tijden. Onder zijn arm het schriftje vol met teksten die hij schrijft en waarvoor binnen de muren geen ruimte is omdat mensen bang zijn voor het geweld en daardoor de schoonheid niet zien. En omdat ons systeem regels heeft bedacht voor mensen die we allemaal zouden kunnen zijn. Die we ook allemaal zijn. Dat maken de beelden van afgelopen jaar wel duidelijk. Hoe vaak je ook niet in mijn naam schrijft. Het gebeurt in onze naam. We maken samen onze systemen. Ik weet ook niet precies meer hoe het wel moet. Zo zonder hoop en met zoveel machteloosheid, leer ik maar zoveel mogelijk van de mensen die al zoveel langer dit soort levens leven.

Mensen waar je iets aan hebt. Mensen die under pressure blijven graven naar diamanten in de modder. Dankbaar ben ik dit jaar met veel van deze mensen te mogen zijn. Bij dit soort mensen wil ik horen en hoop ik ook in 2025 veel tijd samen te delen op onze eigen Islands of (in)Sanity.

Ook hier in het Lectoraat Change Management waar we met elkaar onderzoek doen op het randje. En soms er over wel misschien.